Drei keuninge

Drei keuninge
drei keuninge
geef miech ‘ne nuien hoed
mienen awwe is verslete
miene vaajer maag ’t neet wete
mien moojer heet gei geld
drei keuninge in ’t veld

Dit is e hiel populair leedsje, neet allein in Mestreech mer in ’t gans land. Op 6 jannewarie, mèt Dreikeuninge, goon de kinder nog altied verkleid es keuning, mèt ’n kroen op de kop en mèt ‘ne lampion in de hand langs de deure. Ze zinge dit leedsje en kriege daan get snóp of e paar cent es beloening.

’t Is intressant um ins te kieke boe dit leedsje vaandan kump!
Veur 1745 waor ’t de gewoente tot mèt Dreikeuninge ouch volwassene verkleid es keuning, mèt ’n staar op ‘ne lange stek¹) langs de deure gónge um e Dreikeuningeleedsje te zinge. Dat doge ze um ziech get bij te verdene want ze hadde heilegen ermooj! Die leedsjes woorte “Stareleedsje”geneump nao de staar op de stek dee mètgenome woort. Ein vaan die stareleedsjes zalt geer vreuger op sjaol ouch gelierd höbbe naomelek:

Wij komen van Oosten, wij komen van ver
A la berline postiljon ²)
Wij zijn de drie koningen met een ster
A la berline postiljon
Van cher ami tot in de knie
Wij zijn drie koningenskinderen
Sa pater trok naar Vendelo, van cher ami

In 1745 woort ’t zinge vaan Dreikeuningeleedsjes en ’t loupe mèt ’n staar op ‘ne stek door de euverheid vaan de stad Den Bosch verbooje.³) , ⁴)
’t Verbod woort oetgevaardeg, umtot en noe citeer iech

“onder die persoonen sig doorgaans een of meer bevinden, die gedeguiseert en zwart gemaakt zijn: en dat deselve aldus, baldadigheden of moedwilligheden begaande, veeltijts niet kunnen worden gekent.”

Wie dees leedsjes dus verbooje woorte waore de erm lui dao gaar neet blij mèt. Weg bijverdeenste dachte ze!
Ze maakde es reactie e spotleedsje op de gerechsdenare, die móste touwzien tot ‘r gein roondgeng mie gehawwe woorte.
Noe waor ’t zoe tot die gerechsdenare en alle lieger ambtenere eder jaor mèt Dreikeuninge vaan de euverheid ‘ne nuien hood gesjoonke kraoge. De bevolking maakde hei-op e sjampleedsje. Dat sjampleedsje heet ziech verspreid door ’t gans land en heet de aander Dreikeuningeleedsjes verdrónge! ’t Is noe haos ’t einige leedsje dat nog gezoonge weurt mèt Dreikeuninge.
De leste 2 regels vaan ’t oersprunkelek leedsje waore e bitteke aanders es wie noe nog in Mestreech gezoonge weurt, huurt mer:

Eus (moojer) vaajer heet ’t geld
Op de ruuster neergetèld

Dat beteikent: ’t geld vaan die heuj is weggegoejd geld!
’t Leedsje is kort, dat kaom umtot mèt e kort leedsje miejer op te hole waor. Wie korter ’t leedsje, wie miejer hoezer aongedoon kóste weure en wie miejer me ophaolde.

Bronne:
¹) Petrus Panken 1819-1904, Heemkundige vd Kempen: De zangers met het Driekoningenfeest droegen vóór de Hervorming veeltijds een versierde ster aan eenen langen stok of staak mede. Eenmaal was dit gebruik, vermoedelijk zoo oud als de mysteriespelen, over al de Nederlandse gewesten en in België verspreid, in welk land het nog bestaat. Thans zijn de sterredragers buiten geheugenis.

²) “A la berdina kosteljon” zou een verbastering kunnen zijn van “à la berline postiljon“. Bij Pol Heyns (Volksliederen, Antwerpen 1941, blz. 163) heet het “a la berlina postiljon”. Dit refreinachtige gedeelte werd, waarschijnlijk in de achttiende eeuw, in het sterrelied ingevoegd naar aanleiding van de postkoetsen, Berliners geheten, die de verbinding onderhielden tussen Berlijn en Parijs. Op deze manier wilde men aangeven dat de koningen van ver kwamen. Het refrein van dit sterrelied vertoont bijzonder veel overeenkomst met dat van het sterrelied “Wij komen getreden met onze starre”, zoals dat is gegeven door Hoffmann von Fallersleben in Holländische Volkslieder, 1838 en overgenomen uit De Marsdrager, of Nieuwe Tooverlantaren, 1754, blz. 57. Ik zet de twee refreinen naast elkaar:
Lauwerier de knier                           Van cher ami tot in de knie
Zijn Karels konings kinderen,     Wij zijn drij koningskinderen
Pater bonne Franselijn,                  Sa pater trok naar Venderloo
Jeremie                                                     Van cher ami.

³) Gerard Rooijakkers: “Rituele repertoires” Nijmegen 1994, blz. 455. 
Het verbod om met Driekoningen liedjes te zingen of met de verlichte ster te lopen werd uitgevaardigd, omdat ‘onder die persoonen sig doorgaans een of meer bevinden, die gedeguiseert en zwart gemaakt zijn: en dat deselve aldus, baldadig- of moedwilligheden begaande, veeltijts niet kunnen worden gekent’. De laatste regel zou duiden op het feit dat het geld net zo vlug weer verdwijnt als dat het binnenkomt; het geld, op een rooster geteld, valt er door.

⁴) Volgens anderen was het een maatregel van de toenmalige protestantse stadsraad om de katholieken het feest te “ontnemen. De protestanten hadden het Driekoningenfeest afgeschaft.